Η επικίνδυνη εμμονή της Γερμανίας με την αποταμίευση

Του Stephen King*

Οι περισσότερες χώρες της Ευρωζώνης έχουν ασπαστεί, ηθελημένα ή μη, τη γερμανική οικονομική φιλοσοφία: Σκληρή δουλειά, χαμηλός πληθωρισμός, ενισχυμένη ανταγωνιστικότητα και ιδανικά, πλεόνασμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών. Το μοντέλο αυτό αντενδείκνυται για μια οικονομία με το μέγεθος της Γερμανίας, πόσο μάλλον για ολόκληρη την Ευρωζώνη.

Οι υποστηρικτές του μοντέλου θεωρούν ότι ένα πλεόνασμα τρεχουσών συναλλαγών αποτελεί ένδειξη ισχύος, επομένως το έλλειμμα είναι σύμπτωμα αδυναμίας. Πρόκειται για περίεργη άποψη: Πλεονάσματα και ελλείμματα είναι οι δυο όψεις του ίδιου νομίσματος.

Το γερμανικό πλεόνασμα αυξάνεται σταθερά τα τελευταία χρόνια και από 40 δισ. δολάρια το 2002 ανήλθε στα 248 δισ. δολ. το 2007 και παραμένει έκτοτε κοντά στα επίπεδα αυτά. Αντανακλά όχι μόνο την επιτυχία της γερμανικής εξαγωγικής μηχανής, αλλά και την απροθυμία της χώρας να επενδύσει τα έσοδα από τις εξαγωγές στην εγχώρια οικονομία. Η πλεονάζουσα αποταμίευση επενδύθηκε σε αμερικανικά «τοξικά» χρεόγραφα και κρατικά ομόλογα των χωρών του Νότου. Εν τέλει, το γιγαντιαίο πλεόνασμα της Γερμανίας συνέβαλε στη δημιουργία της χρηματοοικονομικής φούσκας που οδήγησε στην ευρωπαϊκή κρίση χρέους.

Η ίδια η Γερμανία όμως μέχρι τώρα αντιμετώπισε αρκετά καλά την κρίση. Δεν προξενεί λοιπόν έκπληξη που πιέζει τους Ευρωπαίους εταίρους της να ακολουθήσουν το παράδειγμά τους και να εμφανίζουν πλεονασματικά ισοζύγια τρεχουσών συναλλαγών, ή τουλάχιστον, με δραστικά μειωμένα ελλείμματα. Οι εταίροι (Ισπανία, Ιρλανδία, Ιταλία, Πορτογαλία, Ελλάδα) πράγματι το έπραξαν και ως αποτέλεσμα το πλεόνασμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών της Ευρωζώνης να έχει εκτοξευθεί από 46 δισ. δολ. το 2007 στα 221 δισ. δολ. πέρυσι. Το τεράστιο πλεόνασμα της Γερμανίας μετατράπηκε σε τεράστιο πλεόνασμα της Ευρωζώνης.

Ποιος λοιπόν εμφανίζει ένα εξίσου τεράστιο έλλειμμα; Ποιος χρειάστηκε να δανειστεί περισσότερο για να αντισταθμίσει την αύξηση της αποταμίευσης στην Ευρωζώνη; Το βάρος της προσαρμογής επωμίστηκαν οι ασιατικές οικονομίες και οι περισσότερες από τις αναδυόμενες αγορές. Η Κίνα και η Ιαπωνία είδαν τα πλεονάσματά τους να συρρικνώνονται. Ινδία, Ινδονησία, Βραζιλία εμφανίζουν πλέον μεγάλα ελλείμματα τρεχουσών συναλλαγών.

Αυτό που μέχρι πρότινος ήταν ένα πρόβλημα ισοζυγίου πληρωμών της Ευρωζώνης έγινε παγκόσμιο πρόβλημα. Το γερμανικό πλεόνασμα έγινε πλεόνασμα της Ευρωζώνης, το έλλειμμα της Νότιας Ευρώπης έγινε έλλειμμα των αναδυόμενων αγορών. Η δυνατότητα χρηματοδότησης αυτού του ελλείμματος, ωστόσο, περιορίζεται, καθώς η υπόσχεση για δυναμική ανάπτυξη βασισμένη στις επενδύσεις μετατρέπεται σε εκρηκτική αύξηση του εγχώριου δανεισμού, αυξανόμενο κόστος εργασίας και χαμένη ανταγωνιστικότητα.

Το 2005, ο πρόεδρος της αμερικανικής κεντρικής τράπεζας Fed Μπεν Μπερνάνκι είχε προειδοποιήσει για μία «υπέρμετρη συσσώρευση αποταμίευσης διεθνώς». Οι παίκτες μπορεί να άλλαξαν, αλλά το πρόβλημα παραμένει.

*Επικεφαλής οικονομολόγος του ομίλου HSBC. To άρθρο δημοσιεύθηκε στην Ημερησία.