François Héran: Όσο μια χώρα δέχεται την παράνομη εργασία, τόσο ενθαρρύνει την παράνομη μετανάστευση

7 ερωτήσεις στον François Héran, διευθυντή του Εθνικού Ινστιτούτου Δημογραφικών Μελετών (Institut National d’Etudes Démographiques/INED)

Στο πλαίσιο της ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ, που διοργανώνει το Γαλλικό Ινστιτούτο αυτήν την Πέμπτη 19 Νοεμβρίου στο l’auditorium Theo Angelopoulos ο François Héran συμμετέχει στην στρογγυλή τράπεζα «Η διακυβέρνηση της μετανάστευσης». Πριν από την διάλεξή του απαντά στις 7 ερωτήσεις του Δημήτρη Μαχαιρίδη για τοwww.tsantiri.gr.

1. Μετανάστευση: καινούργιο φαινόμενο ή πάντοτε οι άνθρωποι αναζητούν νέες ευκαιρίες παντού σε όλο τον κόσμο;

Από συστάσεώς της η ανθρωπότητα μεταναστεύει με την ελπίδα για μια καλύτερη ζωή. Μόνο που η επίκληση αυτού του επιχειρήματος γίνεται λίγο αφηρημένα και δεν προσφέρει μεγάλη βοήθεια για την αντιμετώπιση των σημερινών προβλημάτων. Ο νεωτερισμός είναι ότι οι χώρες δεν σταματούν να επιβεβαιώνουν την ταυτότητα και την επικυριαρχία τους λόγω της ανάγκης τους να σφυρηλατήσουν την εθνική αφήγησή τους.

Η Ελλάδα από μόνη της είναι ένα καλό παράδειγμα. Πριν από την ανεξαρτησία το 1830, οι μειονότητες ήταν πολυπληθείς και κατ΄ αναλογία η ελληνική διασπορά ήταν πολύ εκτεταμένη. Τα περιγράμματα της χώρας ήταν θολά και πορώδη. Μέσα σε δύο αιώνες η Ελλάδα ολοκλήρωσε μια ουσιαστική διαδικασία επανελληνοποίησης είτε κατά βούληση είτε κατ΄ ανάγκη: η κοινή γλώσσα, η ορθοδοξία, ο αγώνας κατά του κοινού εχθρού, η αίγλη της Αθήνας ως πρωτεύουσας.

Με την πάροδο του χρόνου φτάνουμε στο παράδοξο που γνώρισε εξίσου και η Γαλλία. Το εθνικό έδαφος γίνεται ιερό, η ταυτότητα παγιοποιείται, η εποχή των μεταναστεύσεων ξεχνιέται και η εγκατάσταση ξένων εκλαμβάνεται σαν εισβολή. Οι μεταναστεύσεις εντατικοποιούνται ενώ οι εθνικές ταυτότητες ενισχύονται. Μοιραία αυτές οι δύο κινήσεις ήρθαν σε αντιπαράθεση. Η Ελλάδα και η Γαλλία είναι από τα καλύτερα παραδείγματα ανάμεσα στις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες.

2. Μεταναστεύσεις του σήμερα: μετρούν στις διεθνείς σχέσεις και γιατί;

Σίγουρα διότι τα κράτη βασίζονται στην εθνική κυριαρχία. Αυτό το φαινόμενο ισχύει εδώ και αιώνες, ακόμη και αν αυτά έχουν μετασχηματιστεί σε υπερεθνικές ενότητες. Στα ομοσπονδιακά κράτη, για παράδειγμα, τα ομόσπονδα κράτη επιμένουν να ορίζουν την δική τους μεταναστευτική πολιτική. Δέστε την πολιτεία του Αρκανσό στις Ηνωμένες Πολιτείες ή τις επαρχίες του Καναδά, όχι μόνο το Κεμπέκ.

Στην Ευρώπη η πολιτική των κοινών συνόρων, η οποία συγκεκριμενοποιήθηκε από τη Συνθήκη Σέγκεν, έχει εφαρμοστεί μερικώς: η Μεγάλη Βρετανία δεν συμμετέχει, ενώ συμμετέχουν χώρες που δεν ανήκουν στην Ευρωπαϊκή Ένωση, όπως η Νορβηγία και η Ελβετία. Στην πραγματικότητα, υπάρχει μια θεμελιώδης ένταση ανάμεσα σε δύο αρχές.

Η πρώτη είναι η παγκόσμια επιβεβαίωση των δικαιωμάτων του ανθρώπου, η οποία δίνει τροφή στα μεταναστευτικά δίκτυα επιτρέποντας στον καθένα να αφήσει την χώρα του, να ζητήσει άσυλο, να επιλέξει ελεύθερα τον σύντροφό του, ακόμη και έναν ξένο, να ενώσει την οικογένειά του.

Η δεύτερη είναι η θέληση των χωρών και της κοινής γνώμης σε αυτές να «επιλέξουν» τους μετανάστες σύμφωνα με τα εθνικά τους συμφέροντα. Μια πραγματική απεικόνιση αυτής της αντίφασης είναι η ασυμμετρία του διεθνούς δικαίου. Σύμφωνα με το άρθρο 13-2 της Παγκόσμιας Διακήρυξης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου «καθένας έχει το δικαίωμα να εγκαταλείπει οποιαδήποτε χώρα, ακόμα και τη δική του, και να επιστρέφει σε αυτήν». Αλλά το αμοιβαίο δικαίωμα, αυτό της ελεύθερης μετανάστευσης σε όλες τις χώρες δεν υφίσταται.

Είναι αυτό που αποκάλεσε ο Βέλγος νομικός «Το μετέωρο βήμα του πελαργού» αναφερόμενος στην ομώνυμη ταινία του Θόδωρου Αγγελόπουλου. Δηλαδή, ο μετανάστης που θέλει να διασχίσει τα σύνορα έχει το δικαίωμα να σηκώσει το πόδι, αλλά δεν έχει το δικαίωμα να το εναποθέσει από την άλλη πλευρά. Είναι μια εικόνα βέβαια λίγο υπερβολική. Υφίσταται ένα δικαίωμα μετανάστευσης, αλλά υπόκειται σε αυστηρούς περιορισμούς. Για να απαντήσω ακόμη πιο συγκεκριμένα στο ερώτημα σας, πολλές χώρες έχουν συμφέρον να αφήνουν τους πολίτες τους να μεταναστεύουν. Είτε πρόκειται για βαλβίδα απασφάλισης σε πολιτικά προβλήματα είτε ανακούφιση από τις οικονομικές δυσκολίες, ιδιαίτερα χάρη στα χρηματικά εμβάσματα των μεταναστών στις οικογένειές τους.

Υπάρχει επίσης το πρόβλημα των χωρών τράνζιτ, όπως η Ελλάδα. Ή ακόμη καλύτερα η Γαλλία σε σχέση με τους μετανάστες που προσπαθούν να περάσουν στην Αγγλία από το τέρμιναλ του Sangatte. Υποχρεούνται να διαχειριστούν μια εισροή μεταναστών που δεν τους αφορούν άμεσα. Αυτό σίγουρα δημιουργεί εντάσεις.

3. Μη νόμιμη μετανάστευση σήμερα: οι αιτίες βρίσκονται στις υπανάπτυκτες χώρες ή προκαλούνται από τις βιομηχανικές;

Συνηθίζουμε να μιλάμε με το δάχτυλο στις χώρες από τις οποίες προέρχονται οι μετανάστες. Αλλά είναι οι βιομηχανικές χώρες που ενθαρρύνουν την παράνομη μετανάστευση, ενώ προσποιούνται ότι την καταπολεμούν. Εδώ βρίσκεται μια μεγάλη υποκρισία. Στην αγορά εργασίας η ζήτηση, που ελέγχεται από τους εργοδότες υπερισχύει της προσφοράς που ελέγχεται από τους εργαζόμενους.

Όταν εξετάζουμε την λίστα με τα επαγγέλματα που αντιμετωπίζουν προβλήματα προσλήψεων, βρίσκουμε πάντα επαγγέλματα με προσόντα όπως η πληροφορική, αλλά και επαγγέλματα με ελάχιστα προσόντα ή επιβραβεύσεις που περιφρονούν οι πολίτες των πλούσιων χωρών. Θα σας αναφέρω τα επαγγέλματα που έχουν να κάνουν με παρακολούθηση γηραιών ατόμων σε σπίτια ή σε νοσοκομεία, τον καθαρισμό, την κατασκευή, την σίτιση, τη λιανική πώληση, τις οδικές μεταφορές, την υφαντουργία και τους μετανάστες χωρίς χαρτιά που κυριαρχούν σε αυτά.

Αν αυτοί πάψουν μια μέρα να απασχολούνται σε αυτά τα επαγγέλματα οι τομείς αυτοί θα αντιμετωπίσουν μια κρίση άνευ προηγουμένου. Αποφασιστικός παράγοντας είναι ο βαθμός ανοχής της κοινωνίας απέναντι στην μαύρη εργασία και στην παράνομη. Λογικά, όσο περισσότερο μια χώρα δέχεται την παράνομη εργασία, τόσο περισσότερο ενθαρρύνει την παράνομη μετανάστευση. Αλλά πως ανακατανέμεται αυτή η τάση μέσα στην Ευρώπη;

Σύμφωνα με μια δοξασία, η ανοχή στη μαύρη εργασία θα έπρεπε να ήταν πιο ισχυρή πηγαίνοντας από τον Βορρά στο Νότο της Ευρώπης. Αυτό θα εξηγούσε την εισροή των μεταναστών σε χώρες όπως η Ισπανία, η Ιταλία ή η Ελλάδα. Αλλά η έρευνα του Ευρωβαρόμετρου το 2007 για «την μη δηλωμένη εργασία μέσα στην Ευρωπαϊκή Ένωση» έδειξε άλλο πράγμα. (HYPERLINK «http://ec.europa.eu/public_opinion/archives/ebs/ebs_284_en.pdf» http://ec.europa.eu/public_opinion/archives/ebs/ebs_284_en.pdf)

Οι Δανοί και οι Ολλανδοί, για παράδειγμα, είναι πολυαριθμότεροι από τους Έλληνες ή τους Ιταλούς που αγοράζουν προϊόντα που έγιναν με μαύρη εργασία και που χρησιμοποιούν παράνομους εργάτες για πρόσκαιρες δουλειές στα σπίτια τους. Αφ ‘ετέρου η Ευρώπη του Νότου χρησιμοποιεί συχνά τους παράνομους μετανάστες σε δουλειές μακράς διάρκειας, όπως η φύλαξη παιδιών και κυρίως η βοήθεια σε ηλικιωμένους, από τους οποίους ένα μικρό ποσοστό ζει σε ιδρύματα. Η Ιταλία αποτελεί ένα πολύ καλό παράδειγμα αυτού του φαινομένου των badante. Κάνει σοβαρό λάθος όποιος προσποιείται ότι εξηγεί την παράνομη μετανάστευση με βάση ότι υπάρχουν ενάρετες χώρες στο Βορρά και χαλαρές στο Νότο της Ευρώπης, ενώ παράλληλα στις εκτός Ευρώπης χώρες προέλευσης οι άνθρωποι είναι χωρίς στέγη και νόμο έχοντας μια έμφυτη ροπή προς την παρανομία. Οι άνθρωποι είναι παντού ίδιοι. Αυτό που κυριαρχεί είναι το παιχνίδι της προσφοράς και της ζήτησης, που συμπληρώνεται από την ποικιλομορφία θεσμών και ιδρυμάτων.

Ωστόσο, δεν θα πρέπει να αρνηθούμε την ύπαρξη συγκεκριμένων παραγόντων στις χώρες προέλευσης. Αλλά, ακόμη και εκεί παίζουν περισσότερο πάνω στις χρησιμοποιούμενες τεχνικές παρά στην παρανομία.

Στην νομαρχία των Παρισίων, για παράδειγμα, ξέρουμε ότι οι παράνομοι μετανάστες από την Ασία είναι ειδικοί στην κατασκευή ψευδών εγγράφων. Ενώ εκείνοι από την Δυτική Αφρική ξέρουν την τέχνη να χρησιμοποιείται το ίδιο έγγραφο από πολλά πρόσωπα. Αυτές οι πρακτικές έχουν μελετηθεί από τους ανθρωπολόγους. Δεν πιστεύω, όμως, ότι αγγίζουν το πρόβλημα σε βάθος.

4. Μεταναστευτικά κυκλώματα: προσθέτουν στην ανάπτυξη της οικονομίας που υποδέχεται τους μετανάστες ή απλά βοηθούν την άκρα δεξιά να κερδίζει ψήφους στις αναπτυγμένες χώρες και κυρίως στην Ευρώπη;

Στην προηγούμενη ερώτησή σας αναφέρθηκα στην οικονομική συνεισφορά των παράνομων μεταναστών. Αυτή η συνεισφορά αφορά το σύνολο της μετανάστευσης. Υπάρχουν ανάγκες για εργατικά χέρια από το εξωτερικό σε όλα τα επίπεδα εργασίας. Δέστε ένα γαλλικό νοσοκομείο στην περιοχή του Παρισιού, κάτι που είναι ακόμη πιο αληθινό για ένα νοσοκομείο του Λονδίνου. Δεν μπορεί να λειτουργήσει χωρίς μετανάστες, είτε είναι γιατροί -καθώς οι γιατροί από το εξωτερικό πληρώνονται χαμηλότερα- είτε είναι νοσοκόμες ή βοηθητικό προσωπικό. Προσθέστε σε αυτό τα παιδιά γαλλικής υπηκοότητας που προέρχονρται από την μετανάστευση. Αυτό δεν σημαίνει ότι η μετανάστευση είναι απόλυτα απαραίτητη για την λειτουργία της οικονομίας.

Η Φιλανδία, για παράδειγμα, δεχόταν πολύ λίγους μετανάστες μέχρι πρόσφατα, ίσως τους λιγότερους σε όλη την Ευρώπη. Απλά, οι μετανάστες και τα παιδιά τους καταλαμβάνουν μέσα στο οικονομικό σύστημα μικρότερη θέση σε σχέση με τον αριθμό τους. Αμοίβονται, πληρώνουν φόρους, καταναλώνουν, πληρώνουν ΦΠΑ όπως όλος ο κόσμος. Και βέβαια καταναλώνουν και ένα μέρος της κοινωνικής περίθαλψης. Ένα επιχείρημα των λαϊκίστικων κομμάτων είναι να αποκηρρύτουν τον παράνομο ανταγωνισμό που υφίστανται οι πολίτες μιας χώρας από τους μη νόμιμους μετανάστες σε αυτό το σημείο.

Το Εθνικό Μέτωπο στη Γαλλία, όπως και το Κόμμα της Ελευθερίας του Geert Wilders στην Ολλανδία ήθελαν να αποκλείσουν τους μετανάστες και τα παιδιά τους από κάθε δημόσια βοήθεια, συμπεριλαμβανομένης και της υγείας. Αυτός ο όρος της «εθνικής προτίμησης» είναι αντίθετη στο ευρωπαϊκό δίκαιο. Αλλά κυρίως είναι αντίθετος με την πραγματικότητα. Οι οικονομικές μελέτες που έγιναν πρόσφατα στη Γαλλία για το θέμα αυτό δείχνουν ότι η συμβολή των μεταναστών στην οικονομία, συμπεριλαμβανομένης και της κρατικής, είναι ελαφρά θετική. Αυτή η συμβολή ποικίλει ανάλογα με το άτομο, όπως και για το σύνολο του πληθυσμού. Ένα παιδί κοστίζει ακριβά στο σύνολο, ένας ενήλικας προσφέρει, ένας ηλικιωμένος κοστίζει ξανά. Οι μετανάστες δεν ξεφεύγουν από αυτόν τον κύκλο της ζωής.

Για μένα το μυστήριο είναι η διαφορά αντιδράσεων στις χώρες που είναι σε κρίση.

Στην Ολλανδία για παράδειγμα, οι εφημερίδες μιλούν συνεχώς για την οικονομική κρίση και δραστικές περικοπές στον προϋπολογισμό, ενώ η χώρα διαθέτει τριπλό Α! Στις τελευταίες εκλογές το λαϊκιστικό κόμμα έχασε τις μισές ψήφους του, διότι στα μάτια των Ολλανδών η οικονομική κρίση είναι τέτοιου μεγέθους που είναι παράλογο να παρουσιάζεται μόνο η μετανάστευση σαν η αιτία. Υπάρχουν προφανώς άλλες αιτίες. Στη Γαλλία το Εθνικό Μέτωπο συνεχίζει να ανεβαίνει κατηγορώντας τους μετανάστες για την οικονομική κρίση.

Στην Ελλάδα η μετανάστευση είναι ο αποδιοπομπαίος τράγος για μερίδα της κοινής γνώμης. Γιατί τόσο διαφορετικές αντιδράσεις από τη μια χώρα στην άλλη; Οι λαϊκιστές δυσκολεύονται να απαντήσουν.

5. Ευρωπαϊκή πολιτική για την μη νόμιμη μετανάστευση: μια πραγματική ευρωπαϊκή προσπάθεια ή ακόμη ένα παιχνίδι μεταξυ Βορρά – Νότου στην Ευρώπη;

Έχω την αίσθηση ότι το προβλημα της ευρωπαϊκής μετανάστευσης είναι τόσο πρόβλημα Ανατολής-Δύσης όσο και Βορρά-Νότου.

Οι δέκα χώρες μέλη που μπήκαν στην Ευρωπαϊκή Ένωση το 2004 ακολούθησαν μια «δοκιμαστική περίοδο» έως και εφτά ετών, πριν από την ελεύθερη άσκηση επαγγέλματος και εγκατάστασης στο υπόλοιπο ευρωπαϊκό έδαφος. Ο ίδιος όρος επιβλήθηκε και στην Ρουμανία και στην Βουλγαρία που εντάχθηκαν το 2007. Η Γαλλία και η Γερμανία έχουν παρατείνει την δοκιμαστική περίοδο μέχρι το 2013. Το Ηνωμένο Βασίλειο ενέκρινε την είσοδο των Πολωνών από το 2004. Έτσι δημιουργήθηκαν παράλογες καταστάσεις. Οι υπήκοοι των νέων χωρών-μελών έχουν το δικαίωμα της ελεύθερης κυκλοφορίας, αλλά όχι της εγκατάστασης.

Πόσο περίεργο θα ήταν λοιπόν αυτό να μην δημιουργεί νέες μορφές της παράνομης μετανάστευσης; Το μεγαλύτερο μέρος των Ρουμάνων ή των τσιγγάνων της Ρουμανίας που απελάθηκαν από την Γαλλία μπορούν να επιστρέψουν στο όνομα της ελεύθερης κυκλοφορίας.

6. Σέγκεν και μετανάστευση: οι υφιστάμενοι μηχανισμοί επαρκούν για να αντιμετωπίσουν τα μεταναστευτικά κυκλώματα προς την Ευρωπαϊκή Ένωση;

Όχι, αυτό σε μεγάλο βαθμό είναι απατηλό. Πρέπει, σίγουρα, να ελέγξουμε την μη νόμιμη μετανάστευση και να δράσουμε ανάλογα με τις αιτίες. Η Ευρωπαϊκή Ένωση δημιούργησε πολλές υπηρεσίες για να διαχειριστεί τα εισερχόμενα ρεύματα, όπως την Frontex για τον έλεγχο των συνόρων, την Eurodac για την ενοποίηση της ταυτοποίησης των υποψηφίων από τα ψηφιακά τους αποτυπώματα.

Η οδηγία «επιστροφή» έχει επεκτείνει τον χρόνο κράτησης. Δημιουργήθηκαν λίστες ονομάτων που θεωρούνται «ασφαλή» στο θέμα της αίτησης ασύλου. Ενεργώντας έτσι η Ευρωπαϊκή Ένωση γενικοποίησε τις ενέργειες που είχαν ξεκινήσει τα παλαιότερα μέλη όπως η Γαλλία, η Γερμανία, η Ελβετία, η Ολλανδία, το Ηνωμένο Βασίλειο. Όλες αυτές οι χώρες σταδιακά σκλήρυναν τη νομοθεσία τους για να μειώσουν τις εισόδους. Έγινε πιο δύσκολος ο γάμος με ξένους, τέθηκαν όροι οικονομικοί και γλωσσικοί για την επανένωση οικογενειών, ταξινομήθηκε το άσυλο, απαγορεύτηκε σε όσους ζητούν άσυλο να εργάζονται. Αλλά, συνολικά. το αποτέλεσμα αυτών των μέτρων είναι πολύ περιορισμένο. Δύο τουλάχιστον λόγοι έπαιξαν ρόλο σε αυτό.

Καταρχήν οι μετανάστες, τους οποίους συχνά παρουσιάζουν ως θύματα, έχουν και αυτοί στρατηγικό νου. Σχεδιάζουν σε βάθος χρόνου. Για ορισμένους είναι η επιβίωση. Για άλλους η επιθυμία να εξασφαλίσουν το μέλλον των παιδιών τους. Για πολλούς η επιθυμία να ζήσουν σε ένα περιβάλλον πιο σίγουρο, ποιο ελεύθερο, όχι παραδομένο στη διαφθορά, το κέρδος τους το μίνιμουμ μιας καλής διακυβέρνησης.

Για να πετύχουν αυτούς τους μακροπρόθεσμους στόχους οι μετανάστες είναι συχνά υποχρεωμένοι να προστρέξουν σε στρατηγικές σκέψεις βραχυοπρόθεσμες και τεχνάσματα.

Η νομοθεσία για το δικαίωμα παραμονής έχει γίνει τόσο σύνθετη και αυτό έχει σαν αποτέλεσμα μια πραγματική αγορά ρυθμιστικών κανονισμών και βέβαια με την προσφορά και την ζήτησή της και σίγουρα με τους ενδιάμεσους της. Με τη βοήθεια ή όχι των ενώσεων, ο υποψήφιος οφείλει να βρει την φωνή του μέσα στην αγορά.

Αν οι αρχές κλείσουν την πρόσβαση στην νόμιμη εργασία, είναι υποχρεωμένος να αναστείλουν την αίτηση ασύλου, για παράδειγμα. Και αν αυτή κλείσει μετά είναι υποχρεωμένος να εξερευνήσει άλλους τρόπους, όπως οι σπουδές και ο γάμος. Κάθε φορά που κλείνει ένα κανάλι, οι μετανάστες τείνουν να ανοίξουν ένα άλλο. Και μερικοί είναι πραγματικοί βιρτουόζοι σε αυτό.

Είναι ένας πραγματικός αγώνας ταχύτητας με το κράτος.

Γενικά, όσο περισσότερο μειώνονται οι τρόποι νόμιμης μετανάστευσης τόσο δημιουργούνται ανισότητες, τόσο ευνοούνται οι ενδιάμεσοι και οι λαθρέμποροι.

Μια δεύτερη αιτία επίσης περιορίζει την αποτελεσματικότητα των πολιτικών να ελέγξουν τα δίκτυα εισόδου μεταναστών. Στις χώρες που έχουν μετανάστες εδώ και δεκαετίες τα δίκτυα εξαρτώνται ελάχιστα από την οικονομική κατάσταση. Κυρίως εμμένουν στην άσκηση των δικαιωμάτων, όπως της ζωής, της οικογένειας, του γάμου, του ασύλου. Είναι πάντα πολύ πιθανό να σκληρύνουν οι συνθήκες και να παραταθούν οι καθυστερήσεις, αλλά δεν μπορούμε να αποκλείσουμε τα δικαιώματα.

Κατά τις πρόσφατες προεδρικές εκλογές της Γαλλίας, ο Νικολά Σαρκοζί είχε βάλει στο πρόγραμμα του την διαίρεση σε δύο των δικτύων νόμιμης εισόδου..

Η Μαρίν Λεπέν είχε προτείνει την διαίρεση τους σε 10. Αυτό δεν γίνεται και όσες κυβερνήσεις το επιχείρησαν απέτυχαν. Στη Γαλλία η μετανάστευση λόγω γάμου είναι πλέον πιο σημαντική από την επανένωση οικογενειών. Δηλαδή Γάλλοι παντρεύονται ξένες και τις φέρνουν στη Γαλλία. Αυτό αντιστοιχεί περίπου σε 35.000 εισόδους. Η επανένωση οικογενειών -ένας ξένος έρχεται να ζήσει με την οικογένειά του- φτάνει στις 20.000 κάθε χρόνο. Πρόκειται κυρίως για άτομα από την Βόρεια Αφρική που έχουν ήδη πάρει την γαλλική υπηκοότητα και μετά ψάχνουν σύζυγο από τις χώρες προέλευσής τους. Έτσι κρατούν ζωντανό το μεταναστευτικό ρεύμα σε νόμιμα πλαίσια, έξω από την οικονομική σφαίρα.

Στις χώρες που πρόσφατα άρχισαν να δέχονται μετανάστες, κυρίως στη νότια Ευρώπη η κατάσταση είναι διαφορετική. Οι μεταναστευτικές ροές μένουν δεμένες με την οικονομική σφαίρα. Σε περίπτωση κρίσης οι μετανάστες φεύγουν ή επιστρέφουν στις οικογένειες τους. Αλλά αυτές οι αλλαγές δεν οφείλουν τίποτα στην μεταναστευτική πολιτική. Ο κύριος παράγων είναι η οικονομία.

Η Ισπανία γνώρισε μια πραγματική μεταναστευτική φούσκα στη δεκαετία του 2000. Έσκασε με την κρίση του τομέα των κατασκευών και γης. Τώρα οι ίδιοι οι Ισπανοί μεταναστεύουν προς Βόρεια Ευρώπη και Λατινική Αμερική. Υπάρχει και το μεταναστευτικό κύμα των φοιτητών. Δεν συνδέεται με την οικονομία, αλλά έχει αυξηθεί πολύ στην τελευταία δεκαετία. Κύριος εξαγωγέας φοιτητών η Κίνα. Έχει διπλασιαστεί η εισαγωγή φοιτητών στις ΗΠΑ, Βρετανία, Γερμανία, Γαλλία και Αυστραλία. Ίσως η οικονομική κρίση βάλει φραγμούς. Αλλά όσες πολιτικές πήγαν να εφαρμοστούν για να περιορίσουν τη φοιτητική μετανάστευση ξεσήκωσαν έντονες κριτικές και εγκαταλείφθηκαν. Συνεπώς, το περιθώριο κινήσεων για τις χώρες είναι πολύ περιορισμένο.

7. Κέντρα κράτησης για τους μη νόμιμους μετανάστες: πρόκειται για ένα παράδειγμα πολιτικής αποτροπής των μεταναστευτικών ροών προς την Ευρώπη ή καταστολή των δικαιωμάτων των μη νόμιμων μεταναστών;

Είναι ένα παράδειγμα μιας άλυτης σύγκρουσης ανάμεσα σε δύο νομικές λογικές, αυτή των διεθνών δικαιωμάτων και αυτή της αρχής της εθνικής κυριαρχίας. Μέσα στο ευρωπαϊκό δίκαιο των μεταναστεύσεων, όπως άλλωστε και στο γαλλικό δίκαιο, η επιβεβαίωση των δικαιωμάτων του ανθρώπου δεν εμποδίζει ο ξένος να παραμένει ξένος και να έχει διαφορετική μεταχείριση σε σχέση με τους πολίτες όλων των χωρών της Ένωσης. Κάθε χώρα έχει το δικαίωμα να επαληθεύει τη νομιμότητα της παραμονής σύμφωνα με το γενικό συμφέρον και έχει το δικαίωμα να εφαρμόσει το νόμο. Είναι γι’ αυτό που οι Ευρωπαίοι δικαστές δεν ταυτίζουν αυτήν την διαφορά μεταχείρισης σε διάκριση. Κάτι που παντελώς είναι. Αντιστρόφως είναι οι συνθήκες της ζωής που βασιλεύουν μέσα σε αυτούς τους χώρους: η παρουσία μικρών παιδιών, η πρακτική αδυναμία να έρθεις σε επαφή με τους γύρω σου, η ακολασία κλπ, που έχουν αποδοκιμάσει οι ενώσεις, οι δημοσιογράφοι και μερικές φορές οι επίσημες επιθεωρήσεις. Στη Γαλλία ο Γενικός Επιθεωρητής των χώρων περιορισμού ελευθερίας ασκεί σε αυτό το θέμα σοβαρές μελέτες, αλλά χωρίς μεγάλη απήχηση. HYPERLINK «http://www.cglpl.fr«). Οι μέχρι τώρα μελέτες στην Γαλλία δείχνουν ότι η πλειοψηφία των ατόμων που ασκούν αγωγές εν συνεχεία αφήνονται ελεύθεροι με αποφάσεις των δικαστών. Εξ αυτών ορισμένοι πετυχαίνουν το δικαίωμα της παραμονής, κάτι που προφανώς δημιουργεί ερωτήματα για την ορθότητα του μέτρου.

Δημήτρης Μαχαιρίδης

tsantiri.gr