Outlook Ελλάδας: Μείωση του ρυθμού συρρίκνωσης το 2013, σταθεροποίηση το 2014

• Το πρόγραμμα επαναγοράς των ελληνικών ομολόγων στο τέλος του 2012 και η εκ νέου αποδοχή τους από την ΕΚΤ ως εγγύηση συνέβαλλαν στη βελτίωση των χρηματοοικονομικών συνθηκών.
• Περαιτέρω συρρίκνωση της εγχώριας ζήτησης το 2013, σταδιακή ανάκτηση καταναλωτικής και επιχειρηματικής εμπιστοσύνης τον επόμενο χρόνο.
• Σημαντική πρόοδος ως προς τη διόρθωση των εξωτερικών και εσωτερικών ανισσοροπιών, με τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας και την κατ’ επέκταση ενίσχυση των εξαγωγών, να αντισταθμίζει εν μέρει τις επιπτώσεις της ανεπαρκούς εγχώριας ζήτησης.
• Πηγή αβεβαιότητας αποτελούν οι οικονομικές συνθήκες στην Κύπρο, οι διαφωνίες στο πρόγραμμα ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών και το γεγονός ότι ο αρνητικός αντίκτυπός τους στην Ελληνική οικονομία δεν μπορεί να προσδριοριστεί με ακρίβεια.

Σταδιακή επαναφορά της εμπιστοσύνης και ενδυνάμωση της οικονομίας

Η πολυπόθητη αναμόρφωση του προγράμματος διάσωσης της Ελλάδας, μέσω χαλάρωσης των προϋποθέσεων που πρέπει να ικανοποιούνται για τη συνέχιση της λήψης των δόσεων, σηματοδότησε τη δέσμευση των πιστωτών ότι δε θα επιτρέψουν έξοδο της Ελλάδας από την Ευρωζώνη. Έπειτα από δύο χρόνια τεταμένου οικονομικού και πολιτικού σκηνικού, η κατάσταση έχει σε μεγάλο βαθμό εξομαλυνθεί. Είναι χαρακτηριστικό πως, μετά τη μεγάλη εκροή καταθέσων που βίωσε ο ελληνικός τραπεζικός τομέας στο διάστημα μεταξύ των εκλογών της 6ης Μαϊου 2012 και 16ης Ιουνίου 2012 ύψους €15.4 δις, τα €5.3 δις είχαν επανέλθει στις ελληνικές τράπεζες μέχρι τα τέλη Νοεμβρίου. Σύμφωνα με την Alpha Bank η επιστροφή των καταθέσεων στο τρέχον έτος αναμένεται σταδιακά να τονωθεί. Παράλληλα, υπήρξε μεγάλη αποκλιμάκωση του κόστους κρατικού δανεισμού στα επίπεδα που βρισκόταν στις αρχές του 2011 και κυμαίνεται πλέον κοντά στις 1000 μονάδες.

Έπειτα από δύο χρόνια βαθειάς ύφεσης, οι προβλέψεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής υποδεικνύουν ότι η συρρίκνωση της οικονομίας θα συνεχιστεί και το 2013 και θα προσεγγίσει το -4.4%. Η εγχώρια ζήτηση, όπως αποτυπώνεται από την κατανάλωση και τις επενδύσεις, θα συρρικνωθεί περαιτέρω. Η αδύναμη επενδυτική εμπιστοσύνη δεν ευνοεί την ανάληψη επενδύσεων, ενώ η πλειοψηφία των ελληνικών επιχειρήσεων εξακολουθεί να αντιμετωπίζει πιστωτικούς περιορισμούς. Όσον αφορά στην ιδιωτική κατανάλωση, αναμένεται συρρίκωση ως απόρροια της χαμηλής καταναλωτικής εμπιστοσύνης, ενώ η κατανάλωση και επένδυση του δημοσίου τομέα, θα παραμείνει κατεσταλμένη εξαιτίας των μέτρων λιτότητας. Τις επιπτώσεις της χαμηλής εγχώριας ζήτησης στο ΑΕΠ αναμένεται να αντισταθμίσει, εν μέρει, η ανάκαμψη του εξαγωγικού τομέα λόγω βελτίωσης της ανταγωνιστικότητας.

Παρόλο που το μέγεθος της δημοσιονομικής προσαρμογής το 2013 θα μειωθεί από 6.6% σε 5.2% του ΑΕΠ, παραμένει εξαιτερικά υψηλό. Οι προοπτικές της οικονομίας για το 2014 είναι αισθητά βελτιωμένες, καθώς αναμένεται ότι η ανάπτυξη θα επανέλθει σε θετικούς ρυθμούς. Η μεγάλη πτώση στο μοναδιαίο κόστος εργασίας και η απελευθέρωση της αγοράς προϊόντος εκτιμάται ότι θα δημιουργήσουν νέες επιχειρηματικές ευκαιρίες και θα ευνοήσουν τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας. Παράλληλα, η ανακεφαλαιοποίηση του τραπεζικού συστήματος και η σταθεροποίηση της οικονομίας γενικότερα, δημιουργούν τις προϋποθέσεις για την επιστροφή του κεφαλαίου. Στο πλαίσιο αυτό, η εμπιστοσύνη καταναλωτών και επενδυτών θα ενισχυθεί σταδιακά, δίνωντας ώθηση στην εγχώρια ζήτηση. Οι εκτιμήσεις της Ernst & Young αναφορικά με την πορεία της ανάπτυξης είναι αρκετά πιο συντηρητικές υποδεικνύοντας πιο σταδιακή ανάκαμψη της οικονομίας. Για το 2013 η ύφεση τοποθετείται στο -5.5% και στο -0.1% για το 2014. Παρά τη σταδιακή υποχώρηση της ύφεσης, η ανεργία αναμένεται, σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, να κορυφωθεί το τρέχον έτος, παραμένοντας σε πολύ υψηλά επίπεδα και το 2014.

Πίνακας 1. Προβλέψεις βασικών μακροοικονομικών μεταβλητών (ετήσια μεταβολή)

Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή (Φεβρουάριος, 2013), Ernst&Young (Μάρτιος, 2013).

Σημείωση: Οι τιμές για το 2012-2014 αφορούν σε προβλέψεις. Τα δεδομένα για το 2011 προέρχονται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

Για το 2013 η κυβέρνηση επιδιώκει εξισορρόπηση του πρωτογενούς ισοζυγίου και επίτευξη πρωτογενούς πλεονάσματος τον επόμενο χρόνο. Δεδομένου ότι οι πληρωμές για τόκους θα είναι μειωμένες κατά 1% μετά τις αποφάσεις του Eurogroup στο τέλος του ‘12, το δημοσιονομικό έλλειμμα του ‘13 εκτιμάται σε 4.6%. Το δημόσιο χρέος, από την άλλη, προβλέπεται να ανέλθει σε 176% του ΑΕΠ εξαιτίας της συνεχιζόμενης ύφεσης και ν’ αρχίσει να μειώνεται σταδιακά από τον επόμενο χρόνο στο πλαίσιο των βελτιωμένων οικονομικών συνθηκών.

Ως προς τα βήματα που έχουν γίνει για τη διόρθωση των εξωτερικών ανισορροπιών, μεγάλη πρόοδος σημειώθηκε στη συρρίκνωση του ελλείμματος τρεχουσών συναλλαγών, το οποίο βελτιώθηκε κατά 4% του ΑΕΠ μεταξύ 2011-2012, και αναμένεται να συνεχιστεί και τα επόμενα χρόνια. Η βελτιωμένη ανταγωνιστικότητα οφείλεται στην πτώση του μοναδιαίου κόστους εργασίας. Παρόλο που η παραγωγικότητα μειώθηκε κατά 1% περίπου από το 2008, η ωριαία αποζημίωση κατέγραψε πτώση κατά 14%, με αποτέλεσμα η συρρίκνωση στο σχετικό μοναδιαίο κόστος εργασίας να ανέλθει σε 17%. Σημειωτέον πως η αντίστοιχη πτώση για την περίπτωση της Ισπανίας φτάνει το 22%, παρόλο που η μείωση των μισθών ανά ώρα ήταν αρκετά πιο ήπια (5%). Η ειδοποιώς διαφορά έγκειται στην εξέλιξη της παραγωγικότητας, η οποία από το 2008 αυξήθηκε κατά 2.4%.

Η μεγαλύτερη ευελιξία στη διαδιασία διαπραγμάτευσης των μισθών οδηγεί τις προβλέψεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για περαιτέρω συρρίκνωση του κόστους εργασίας. Η πτώση του μισθού ανά εργαζόμενο προσδιορίζεται σε 7% το 2013 και 2% το 2014, η οποία συνδυαστικά με τις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις στην αγορά προϊόντος θα μεταφραστεί σε αποπληθωρισμό της τάξης του 0.8 και 0.4, αντίστοιχα για τα δύο έτη. Ο πληθωρισμός από τις αρχές του 2012 βρίσκεται κάτω από το μέσο όρο της Ευρωζώνης, γεγονός που υποδηλώνει πως η εσωτερική υποτίμηση κινείται προς τους μισθούς και τις τιμές των προϊόντων. Εάν επιβεβαιωθούν οι θετικές προβλέψεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η μεγάλη απόκλιση από το μέσο πληθωρισμό της Ευρωζώνης θα δώσει ώθηση στις Ελληνικές εξαγωγές. Στήριγμα στην αύξηση των εξαγωγών ενδεχομένως αποτελέσει η επιτάχυνση της ανάπτυξης στις αναδυόμενες οικονομίες της Ασίας και της Λατινικής Αμερικής, η οποία, σύμφωνα με την Ernst & Young αναμένεται να προσεγγίσει το 5.3%.

Διάγραμμα 1. Εξέλιξη του πληθωρισμού στην Ελλάδα και την Ευρωζώνη

Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή (Φεβρουάριος, 2013).

Σημείωση: Οι διακεκομμένες γραμμές αναπαριστούν προβλέψεις.

Πηγές κινδύνου στο μεσοπρόθεσμο ορίζοντα

Ένας από τους παράγοντες κινδύνου αφορά στη συνέχιση της εφαρμογής του προγράμματος λιτότητας. Το μέγεθος της δημοσιονομικής προσαρμογής που απαιτείται για το 2013 είναι ιδιαίτερα υψηλό, γεγονός που πιθανόν να εντείνει το κοινωνικό κόστος. Η πολύ χαμηλή εγχώρια ζήτηση ενδεχομένως να καταστείλει την απασχόληση περισσότερο από το αναμενόμενο και η, κατ’ επέκταση, άνοδος της ανεργίας να αποβεί υψηλότερη.

Επιπλέον, οι αρνητικές εξελίξεις στη Κύπρο αυξάνουν την πιθανότητα μεγαλύτερης και πιο παρατεταμένης απ’ ότι αναμένεται συρρίκνωσης του ΑΕΠ δεδομένου ότι, μεταξύ άλλων, αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους εμπορικούς εταίρους της Ελλάδας. Η ύφεση στην κυπριακή οικονομία, επομένως, θα έχει άμεσο αντίκτυπο στις ελληνικές εξαγωγές, με επακόλουθες συνέπειες στο ΑΕΠ. Μια μεγαλύτερη ύφεση, όμως, ενδεχομένως να οδηγήσει σε απόκλιση από τους στόχους του προγράμματος δημιουργώντας της ανάγκη λήψης επιπλέον μέτρων προκαλώντας αναταρραχές όχι μόνο στο κοινωνικό αλλά και στο πολιτικό προσκήνιο, διαβρώνοντας την εκ νέου την εμπιστοσύνη επενδυτών και καταναλωτών.

Νικολέτα Δανιηλοπούλου
Πηγη: indeepanalysis.gr