4.10.2009: Θα μπορούσε να είναι ένα νέο '81, αν...

Αφορμή για να γράψω αυτό το άρθρο δεν ήταν απλά η υπενθύμιση ενός ημερολογίου, αλλά περισσότερο μια κουβέντα που είχα τις προάλλες με φίλους προερχόμενους από το ΠΑΣΟΚ, οι οποίοι τώρα έχουν αποστασιοποιηθεί λόγω του μνημονίου και των όσων δεινών έφερε στη χώρα.

Η αλήθεια είναι ότι ένιωσα και γω στο πετσί μου πως είναι να νιώθεις σαν "ένας στους δέκα εκατομμύρια", ειδικά όταν η ομήγυρη μου απήυθυνε ερωτήματα όπως: "μα καλά είναι δυνατόν να τα πιστεύεις αυτά που γράφεις κατά καιρούς; ή "μήπως πληρώνεσαι από κάπου για να τα γράφεις αυτά;" ή σχόλια τύπου: "το να κρίνεις τον Παπανδρέου χωρίς το Μνημόνιο είναι σαν να κρίνεις την κυβερνητική θητεία Μπους χωρίς την 11η Σεπτεμβρίου" ή "παίζεις το χαρτί να σε βολέψει κάπου ο Παπανδρέου, αν και εφόσον αποκατασταθεί πολιτικά και επιστρέψει. Διαφορετικά αν το κάνεις γιατί το πιστεύεις, κινδυνεύεις να θεωρηθείς γραφικός". Όλα τα ερωτήματα και σχόλια κατέληγαν στο εξής: "αυτά που πιστεύεις, άντε να το πιστεύουν μετά βίας το 2%. Πρόσεχε τι γράφεις, γιατί οι καιροί είναι δύσκολοι και μπορεί να την πάθεις πολύ άσχημα".

Με αφορμή λοιπόν την "επέτειο" τεσσάρων χρόνων από τη νίκη του ΠΑΣΟΚ στις εκλογές της 4ης Οκτωβρίου 2009, μια νίκη που έφερε το ΠΑΣΟΚ κοντά στο 44% και με διαφορά 10 και πλέον μονάδων από τη ΝΔ του δραπέτη Καραμανλή και έχοντας καταλαγιάσει, για την ώρα, ο κουρνιαχτός γύρω από τη Χ.Α., θα ήθελα σ' αυτό το άρθρο, εν είδει εξομολόγησης, να αποτιμήσω (χωρίς να διεκδικώ το αλάθητο του ιστορικού) τι σήμαινε αυτή η νίκη για τη χώρα, την παράταξη και τον ίδιο τον Παπανδρέου. Προκαταβολικά θέλω να ξεκαθαρίσω: Μακριά από εμάς οι προσωπολατρίες. Ο Γιώργος ξέρουμε πολύ καλά ότι απεχθάνεται αυτού του είδους τις νοοτροπίες και επιπλέον δεν επιδιώκεται κάποιου είδους "δικαίωση" των πεπραγμένων του, αλλά μια αποτίμηση, που βασίζεται σ' ένα ιντριγκαδόρικο ερώτημα: "Αν τα πολιτικά πράγματα είχαν πάει ομαλά, ο Παπανδρέου σήμερα θα παρέδιδε την εξουσία. Δεν είχαν περάσει μετά 3 πρωθυπουργοί, 2 εκλογές και 2 μνημόνια. Τι θα γινόταν αν όλα είχαν πάει by the book του κοινοβουλευτισμού;". Ειδικότερα:

Η χώρα: Ο ελληνικός λαός φάνηκε ανέτοιμος να αντιμετωπίσει την κρίση που ερχόταν με δρασκελιές την πόρτα του. Πίστευε (και προς θεού όχι μόνο στην ηθελημένη παραπλάνηση του "λεφτά υπάρχουν") ότι θα μπορούσε να ζει, όπως ζούσε, χωρίς να αλλάξει το παραμικρό. Βασιζόμενος στην "πεπατημένη ΠΑΣΟΚ" ήλπιζε ότι θα ξαναπολαύσει τα προνόμια (μικρά ή μεγάλα) που απολάμβανε από το '81 και μετά. Περίμενε ότι μ' ένα χτύπημα των δακτύλων θα σκαπουλάρουμε την κρίση, ότι θα τα φέρουμε πέρα, καταφέρνοντας να ξεγελάσουμε τους κουτόφραγκους τους ευρωπαίους. Λες και δεν το χαμε ξανακάνει στο παρελθόν; Όμως ο Παπανδρέου δεν ήθελε να λειτουργήσει ως Καραμανλής: Είπε την αλήθεια μετεκλογικά και δεν κρύφτηκε πίσω από το δάχτυλό του. Ωστόσο αυτό ενόχλησε. Ξέρεις τι σημαίνει να πιστεύεις για χρόνια ολόκληρα ότι είσαι κούκλος και ξαφνικά να σου βάζει κάποιος τον καθρέφτη μπροστά σου και να συνεδητοποιείς ότι είσαι δύσμορφος; Δεν θα τα βάλεις με τον εαυτό σου, αλλά μ' αυτόν που κρατά τον καθρέφτη, στην προκειμένη περίπτωση τον Παπανδρέου και τους κηπουρούς του (Ραγκούσης-Παπακωνσταντίνου κυρίως). Ο Παπανδρέου χρεώθηκε όλα τα αμαρτήματα της μεταπολίτευσης πάνω του, δεν έκανε "ευεργέτημα της απογραφής" και δεν αποποιήθηκε την κληρονομιά που του έλαχε, εξ ου και του "έσκασε η βόμβα στα χέρια". Η χώρα ήταν ανέτοιμη να αντιμετωπίσει την σκληρή αλήθεια, είχε βαθύνει η τσέπη της και όχι η δημοκρατική της συνείδηση, κουκουλωμένη κάτω από το ασφαλές πάπλωμα του παλαιού τώρα πια δικομματισμού. Αυτό ήταν το πρώτο λάθος του Παπανδρέου: Πήγε να κάνει δημοκρατική μετάβαση μέσω του Διαύγεια και της Ανοιχτής Διακυβέρνησης σε μια χώρα που δεν την έκαιγαν ποτέ πραγματικά να είναι πλήρως διαυγής στη σκέψη και ανοικτή στους ορίζοντές της.

Η παράταξη: Το ΠΑΣΟΚ ήρθε πάλι στην κυβέρνηση, αλλά είχε μάθει να μην έχει τον λαό στην εξουσία. Όταν ο Γιώργος είπε την περίφημη ατάκα στο πρώτο υπουργικό συμβούλιο "να γίνουμε αντεξουσιαστές στην εξουσία", όλοι το αντιμετώπισαν ως ακόμα ένα light νεωτερισμό του Γιώργου", χωρίς να της αποδώσουν την σημασία που τις άξιζε. Δυστυχώς ο Γιώργος εσωκομματικά δεν άλλαξε το ΠΑΣΟΚ όπως θα ήθελε, κάτι που έπρεπε να κάνει την επαύριο της νίκης του στις εσωκομματικές εκλογές του 2007. Αντίθετα, ως γνήσιος δημοκράτης και διαβουλευτής, κράτησε δίπλα του όλους όσους τον υπονόμευσαν και τον λοιδορούσαν από πίσω του, γιατί έτσι επέτασσε η "παραταξιακή νομολογία". Προσπάθησε να σφυρηλατήσει μια ενότητα έχοντας στο πλευρό του ορκισμένους εχθρούς και καιροσκόπους, που όταν ήρθε η κρίσιμη ώρα των μνημονίων λάκισαν με το πρώτο λάκτισμα της "άνωθεν πατρωνίας". Ο Γιώργος διαπαιδαγώγησε ανθρώπους εκτός του κόμματος, αλλά στο εσωτερικό του αναγκάστηκε να συχνωτιστεί με στελέχη ανεπίδεκτης μαθήσεως. Αποτέλεσμα: Να μην έχει στελέχη να πέσουν στη φωτιά, όταν η μπάλα έκαιγε για τα καλά. Γι αυτό και η παράταξη διαλύθηκε στα εξ' ων συνετέθη, επειδή η ενότητα οικοδομήθηκε στο συμβιβασμό και στη μεγαλοθυμία ενός "Παπανδρέου". Για τους ανθρώπους κάτω των 40, που δεν πρόλαβαν ηλικιακά να δουν live την "Αλλαγή" του '81, ήθελαν να δουν μια νέα "Αλλαγή" προσαρμοσμένη στον 21ο αιώνα. Αν δεν υπήρχαν τα μνημόνια κι αν οι γνωστοί άγνωστοι είχαν επιτρέψει στο Γιώργο να κυβερνήσει, η Αλλαγή θα είχε φανεί στην Οικονομία, το Κράτος, την Παιδεία, την Υγεία, την Ασφάλιση κ.ο.κ. Εκεί οι κυβερνήσεις Παπανδρέου παρήγαγαν έργο εφάμιλλης έξαρσης με τα πρώτα χρόνια της "Αλλαγής", με τη μόνη διαφορά ότι είχαν στερέψει τα λεφτά. Ο Γιώργος δεν προσπάθησε να αγοράσει συναίνεση μέσω διορισμών και αυξήσεων. Πήγε και έκανε αλλαγές χωρίς πριμ οικονομικό, γι αυτό ακριβώς και πλήττονται ανηλεώς σήμερα, με το κουρέλιασμα του "Διαύγεια", του "Καλλικράτη" και του νόμου Ραγκούση για την ιθαγένεια.

Ο Παπανδρέου: Είχε να αντιμετωπίσει το "φάντασμα" του ιδρυτή, του πατέρα του. Η δημοκρατική ευαισθησία που του μεταδόθηκε είχε σαν αποτέλεσμα ο Γιώργος να θέλει σε κάθε απόφαση να έχει τη συναίνεση του λαού, να νομιμοποιείται η κάθε του απόφαση, να μην αισθάνεται ότι καταχρηστικά κατέχει την εξουσία. Ωστόσο όταν ένας κομματικός μηχανισμός έχει μάθει στο mea culpa του Ανδρέα, στο κάθετο μοντέλο διοίκησης, στην επίδειξη "τσαμπουκά" έναντι της Δεξιάς και σ' έναν τρόπο ζωής "μπον βιβέρ", η άθληση, οι καλοί τρόποι, οι χαμηλοί τόνοι και η εξοικείωση με τις νέες τεχνολογίες και τον δυτικό τρόπο ζωής άκουγαν παράταιρα σ' ένα στελεχιακό δυναμικό και σ' έναν λαό που είχε αποκτήσει (και μέσω του λαϊκισμού, μην κρυβόμαστε), μια αδιαμεσολάβητη σχέση με τον ηγέτη. Αυτός ήταν και ο λόγος που ο Γιώργος πολεμήθηκε τόσο λυσσαλέα από ΜΜΕ και πολιτικούς αντιπάλους: Ήταν το χρήσιμο θύμα για την αποκαθήλωση, που έπεται πάντα της αποθέωσης. Ίσως ο Γιώργος να παρασύρθηκε σ' έναν αόρατο διάλογο με την ιστορία, ίσως θέλησε να αποκτήσει την ίδια αίγλη με τον πατέρα του, μετερχόμενος όμως διαφορετιικά μέσα από εκείνον. Ποτέ δεν έβαλε το όνομά του πάνω από την πατρίδα και την παράταξη, πράττοντας ενδεχομένως αντίθετα μ' αυτό που επιθυμούσε κατά βάθος το κόμμα και η πατρίδα, που ήταν μαθημένη στην αντιπαράθεση του καφενείου και της καυχησιάς στον αντίπαλο. Ο Γιώργος δεν ήθελε να κατασκευάζει εχθρούς, ούτε να προκαλεί συσπείρωση στη λογική του "αντί", τακτική που δεν άρμοζε όμως σ' έναν λαό που τρέφεται από τα δίπολα.

Κατακλείδα: Το 2009 δεν υπήρχαν ναζί στη βουλή, "καμμένοι" σε πολιτικό λόγο και σκεπτικό, μη μου άπτου αριστερά που διεκδικεί με τσιτάτα την εξουσία, όπως δεν υπήρχε κι ένας πρωθυπουργός κανελλοπουλίζων με αβερωφικά σύνδρομα. Δεν υπήρχαν στην επιφάνεια όμως. Στους κάτω ορόφους όμως, όλοι κρύβαμε τον φασίστα, τον συνωμοσιολόγο, τον βολεμένο, την "δεξιούρα", απλά ψηφίζαμε τα μαντριά που άκουγαν στο όνομα ΝΔ-ΠΑΣΟΚ. Ο Παπανδρέου όμως μας αποκάλυψε τον πραγματικό μας εαυτό, γι αυτό και τον μισήσαμε. Η ψύχραιμη αποτίμηση του έργου του αργεί ακόμα να έρθει, αλλά αυτό αποτελεί αντικείμενο των ιστορικών. Ο Παπανδρέου πάνω απ' όλα είναι πολιτικός, που υπερασπίζεται και θα υπερασπίζεται πάντα τις αρχές και τις αξίες του, όπως αποπειράθηκε να τις εφαρμόσει, μαζί με λίγους πρόθυμους "κηπουρούς" τη διετία 2009-2011: διαφάνεια, λογοδοσία, ακεραιότητα, ευθύνη, μετριοπάθεια, συμμετοχή. Γι αυτούς που δεν είχαν τη τύχη να ζήσουν την Αλλαγή του '81, οι παραπάνω αρχές-στόχοι μπορούν να αποτελέσουν τα συστατικά της δικής του Αλλαγής εν έτει του ζοφερού 2013. Μπορεί το ραντεβού με την ιστορία να αναβλήθηκε πραξικοπηματικά το Νοέμβρη του 2011, αλλά αυτές οι αρχές δεν είναι προορισμένες να μπουν σε προθήκες μουσείου, αλλά να αποτελέσουν παρακαταθήκη για τη χώρα, την παράταξη και τον Παπανδρέου. Και δανειζόμενος το προεκλογικό σύνθημα του 2009: "Πάμε!"

www.epikairo.gr